Uygunluk Değerlendirmesi Tüm Ekonomiler İçin Temel Teşkil Eder.
Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO)’nün yaptığı tanıma göre bir standart; “malzemelerin, ürünlerin, süreçlerin ve hizmetlerin amaçlarına uygun olup olmadıklarını çeşitli gereklilikler, nitelikler, kılavuzlar ve karakteristikler belirlemek suretiyle tespit eden doküman” olarak nitelendirilir.
Bir başka deyişle standartlar size bir şeyi nasıl test edeceğinizi ya da tanımlayacağınızı söyler.
Pek çok şirket tedarikçilerinin, yönetim sistemi standartları ile ilgili bir ya da birden çok belge edinmesini ve bunların geçerliliğini sürdürmesini ister (ISO 9001: kalite, ISO 14001: çevre, ISO 50001: enerji, ISO 27001: bilgi güvenliği gibi). Hatta bazı endüstri dalları kendi yönetim sistemi standartlarını oluşturmuştur. Örneğin otomotiv endüstrisinin IATF 16949, havacılık endüstrisinin AS9100 ve telekomünikasyon endüstrisinin TL 9000 standartlarına sahip olması gibi.
Bir ürün, hizmet ya da süreç için gereklilikler sağlandığında, standartların yerine getirilip getirilmediğinin doğrulanabilmesi için bir kontrol mekanizmasına ihtiyaç duyulur. İşte bu kontrol mekanizması; uygunluk değerlendirmesidir.
Kalite altyapılarının bir gerekliliği olarak tüm ekonomiler kredibilitesi yüksek uygunluk değerlendirmesi kuruluşlarına ihtiyaç duyar.
Kalite altyapısının üç temel bileşeni: metroloji, standardizasyon ve uygunluk değerlendirmesidir. (Akreditasyon, uygunluk değerlendirmesi konusu içinde değerlendirilmektedir.)
Süreçler doğru şekilde uygulandığında uygunluk değerlendirmesi kuruluşları:
* şirketlerin rekabetine ve ticaretin gelişmesine,
* market avantajı sağlanmasına,
* standartlar ve piyasa arasında görünür bir bağın kurulmasına katkıda bulunur.
Uygunluk değerlendirmesinin, yanlış uygulandığı durumlarda ise:
* şirketlere fazla yük olma,
*ticarette engeller ortaya çıkarma,
* inovasyonu zorlaştırarak piyasanın gelişimini engelleme gibi dezavantajları görülebilir.
Ürün ve Hizmetler Bir Şirketin Verdiği “Söz” Gibidirler.
Günümüzde hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerden, vatandaşlarına ve de tüm dünyaya, ürün ve hizmetlerinin güvenilirliklerini, çevre dostu olup olmadıklarını kanıtlamaları beklenmektedir.
Bu amaca ulaşabilmek için her ekonominin kendi içinde efektif bir teknik kapasiteye ulaşarak (ya da yabancı kaynaklar kullanarak) uygunluk değerlendirmesini mümkün kılması gerekir.
Sektörel İstatistikler
2015 yılında 10 sektörün global olarak incelenmesi sonucunda**, petrol ve doğalgaz endüstrisinin uygunluk değerlendirmesi sektöründe en büyük piyasa payına sahip olduğu tespit edilmiştir. Petrol ve doğalgaz endüstrisinin yıllık büyüme payı bu sektörde %5,1 olarak ölçülmüştür. İkincil olarak en büyük payın ise havacılık endüstrisinde olduğu görülmektedir.
Büyüme potansiyeli göz önüne alındığında, gıda ve içecek endüstrisinin 2024 yılı itibariyle uygunluk değerlendirmesi sektöründe en büyük paya sahip olacağı tahmin edilmektedir. (Birleşik büyüme oranı Kuzey Amerika için %7,7, tüm dünyada ise %6,8 olarak hesaplanmıştır.)
Bu rakamlar bize uygunluk değerlendirmesinin hangi sektörlerde daha yaygın olduğunu göstermenin yanı sıra, kanunlar sebebiyle hangi endüstrinin en çok denetime ve standardizasyona ihtiyaç duyduğu konusunda da ışık tutmaktadır.
Verilen sertifikanın geçerliliği nasıl doğrulanır?
Her nasıl standartlara uyulup uyulmadığını tespit eden uygunluk değerlendirme kuruluşları var ise, bu kuruluşların da yeterliliklerini onaylayan bağımsız akreditasyon mercileri bulunur.
Akreditasyon mercilerinin görevi basitçe, uygunluk değerlendirme kuruluşlarının ISO/IEC 17025 gibi uluslararası çapta kabul gören standartlara uygun olarak işlevlerini sürdürüp sürdürmediklerini tespit etmektir.
Bu konuda detaylı bilgi için “Akreditasyon Nedir?” başlıklı bir sonraki yazımızı okuyabilirsiniz.
** Transparency Market Research, Testing, Inspection and Certification Market: Global Industry Analysis, Market Size, Share, Growth, Trends and Forecast (New York: Transparency Market Research, 2016).
Kaynakça:
ISO-CASCO The Conformity Building Trust
https://www.iso.org/iso/casco_building-trust.pdf
Conformity Assessment in Canada: https://www.scc.ca/en/system/files/publications/SCC_RPT_Conformity_Assessment_in_Canada_Understanding_the_Value_and_Implications_for_Internal_Trade.pdf
Accreditia İtalya: https://www.accredia.it/app/uploads/2017/10/benefits-of-accredited-conformity-assessment-and-supply-chain_16_10_2017.pdf
Conformity Assessment and Accreditation in the UK: https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/949132/conformity-assessment-and-accreditation-policy-in-the-uk.pdf
